Łopian większy
(Arctium lappa L.) Łopian większy należy do rodziny astrowatych (Asteraceae), a nazywany jest również głowaczem, łopianem lekarskim, kolczastym zadziorem, a najczęściej po prostu rzepem. Pochodzi z Azji, ale obecnie rośnie w całej Europie, Afryce, północnej Azji i Ameryce Północnej.
O łopianie większym opowiada stare polskie przysłowie: „Przyczepił się jak rzep do psiego ogona!”- zastanawia Cię dlaczego?
Nazwa tej rośliny pochodzi od greckiego słowa arktos, czyli „owłosiony” i lappa, co znaczy „przyczepiać się”. Łopian to pospolity chwast, znany z tego, że jego owocostany z haczykowato zakończonymi szczecinkami przyczepiają się do ubrań czy właśnie sierści zwierząt.
W Polsce łopian występuje pospolicie w pobliżu zabudowań, w zaroślach, na obrzeżach lasów, a nawet w przydrożnych rowach.
Łopian jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wyrastają duże liście na długich ogonkach, tworzące rozetkę oraz duży korzeń. W drugim roku wykształca się wysoka, silnie rozgałęziona łodyga pokryta mniejszymi liśćmi. Łopian rośnie nawet do 2 m wysokości, jego liście są duże, o sercowato-owalnym kształcie, a od spodu obficie owłosione. W lipcu i sierpniu łopian zakwita i możemy podziwiać jego piękne, purpurowe i różowe kwiaty. Zebrane są one w koszyczki, których łuski okrywy są haczykami, nazywanymi popularnie „rzepami”. Łopiany niesłusznie bywają nazywane ostami, ich liście nie są bowiem ani kolczaste, ani kłujące.
Surowcem zielarskim jest korzeń łopianu większego.
Korzeń łopianu zbiera się jesienią lub bardzo wczesną wiosną z roślin jednorocznych, czyli takich, które jeszcze nie zakwitły. Korzenie zebrane z roślin starszych są włókniste i nie mają żadnych właściwości leczniczych, dlatego tak ważna jest odpowiednia pora zbiorów. Korzeń łopianu zawiera w swoim składzie wiele wartościowych substancji, m.in.: inulinę, cukry, śluzy, olejek eteryczny, garbniki, substancje gorzkie, lignany, polifenole, a także sole mineralne i witaminy (głównie A, C, E i z grupy B).
Zastosowanie korzenia łopianu we współczesnej fitoterapii.
Przetwory z korzenia łopianu zwiększają wytwarzanie soku żołądkowego, a także żółci w wątrobie, dzięki czemu ułatwiają trawienie i przyswajanie pokarmów. Ziele lekko wzmaga wydzielanie moczu i posiada delikatne działanie napotne, dzięki czemu sprzyja usuwaniu z organizmu zbędnych produktów przemiany materii, oczyszczając go.
Dlaczego łopian tak chętnie wykorzystywany jest kosmetologii?
Łopian jest rośliną, której właściwości na szeroką skalę wykorzystywane są także w kosmetologii. Ekstrakty z korzenia łopianu regulują pracę gruczołów łojowych, zapobiegając nadmiernemu wydzielaniu sebum. Zmniejszają także przetłuszczanie się włosów, zapobiegają rozwojowi łupieżu oraz przeciwdziałają łojotokowemu zapaleniu skóry.
Ze względu na właściwości odkażające korzenia łopianu, jest on stosowany z powodzeniem także w przypadku wyprysków i trądziku oraz przy podrażnieniach skóry.
Łopian świetnie sprawdza się również jako środek wzmacniający włosy. Polecany jest szczególnie w przypadku włosów suchych, pozbawionych blasku i łamliwych. Odżywia i wzmacnia cebulki włosowe, zapobiegając tym samym wypadaniu włosów.
Jako roślina lecznicza łopian większy znany był już w starożytności i średniowieczu.
Łopian zalecany był jako środek ziołowy przez greckiego lekarza Dioscoridesa, a olej z jego korzenia uważano za tradycyjny środek pobudzający wzrost włosów. W średniowiecznej Europie roślina to była niesamowicie popularna jako warzywo, lecz obecnie jest rzadko używana w kuchni poza Włochami i Portugalią. Rdzeń korzenia i łodyga liściowa mogą być gotowane jako warzywo lub używane jako ziele doniczkowe. Uważa się, że delikatne młode łodygi łopianu po ugotowaniu przypominają w smaku szparagi, a uprażony i zmielony korzeń może być używany do herbaty, a także jako substytut kawy. Sam korzeń jest bardzo chrupiący i ma słodki, łagodnie ostry smak.
Łopian większy zasłynął nie tylko w ziołolecznictwie i kosmetologii, ale również w świecie tekstyliów!
Owoce łopianu, za sprawą szwajcarskiego inżyniera George’a de Mestrala, w 1941 roku stały się sławne, ich budowa przyczyniła się bowiem do powstania znanych wszystkim rzepów, używanych w przemyśle tekstylnym.
