Szafran uprawny
(Crocus sativus) Uprawy szafranu są rozpowszechnione w krajach śródziemnomorskich, Iranie, Indiach Północnych i Chinach. Występują one również w Niemczech, Szwajcarii, Francji, Włoszech, Anglii i również u nas Polsce, gdzie jest pod częściową ochroną. Szafran uprawny jest podobny do innych gatunków z rodzaju Crocus, dlatego należy uważać, aby ich nie pomylić, ponieważ niektóre z nich są trujące.
Szafran, kiedy kwitnie, daje nam piękne fioletowe kwiaty.
Szafran uprawny to niewielka bylina z rodziny Kosaćcowatych osiągająca do 30 centymetrów wysokości. Ma on dużą, podziemną bulwę pokrytą łuskami, a jego liście są wąskolancetowate, sztywne, z wyraźnymi białymi paskami. Kwiaty szafranu są duże, soczyście fioletowe, o lekkim zapachu i lejkowatym kształcie. Szafran uprawny kwitnie od września do listopada, a jego owocem jest torebka, w której znajdują się drobne, kuliste nasiona.
Surowcem pozyskiwanym z tej cennej byliny są tzw. znamiona szafranu (Stigmata Croci).
Znamiona szafranu to lekka, nitkowata masa o pomarańczowej barwie, intensywnym zapachu i gorzkim smaku. Wyrywa się je z otwartych kwiatów, a następnie suszy na drobnych sitach nad słabym płomieniem. Zbiór szafranu jest bardzo pracochłonny, ponieważ na jeden kilogram surowca potrzebne jest od stu do nawet stu trzydziestu tysięcy kwiatów!
Szafran uprawny posiada niesamowity skład, który równie niesamowicie wpływa na nasz organizm.
Substancjami czynnymi w szafranie są karotenoidowe związki, które m.in. nadają surowcowi mocny zapach i gorzki smak. W surowcu występują także cenne śluzy, tłuszcze, a także wartościowe karoteny i ksantofile. Dodatkowo w jego skład wchodzą witaminy B1 i B2, pektyny i cukry. Wyciągi z szafranu wykazują właściwości spazmolityczne, hipotensyjne oraz obniżające stężenie złego cholesterolu we krwi. Działają również przeciwskurczowo, co przynosi dużą ulgę podczas bolesnego miesiączkowania.
Dzięki zdrowotnym właściwościom szafranu ma on bardzo wiele zastosowań.
Używany w małej ilości jako przyprawa wzmacnia żołądek i przyśpiesza trawienie. Szafran jest bardzo skuteczny w leczeniu melancholii i bezsenności, a także działa przeciwzapalnie, rozkurcza oskrzela i osłania wątrobę. Często zalecany jest też jako lek poprawiający apetyt, nasercowy, uspokajający, moczopędny i przeciwbólowy.
Szafran uprawny dzięki dużej ilości flawonoidów znalazł szerokie zastosowanie w produkcji kosmetycznej.
Dzięki zawartości flawonoidów szafran działa antybakteryjnie, dogłębnie wygładza cerę i spowalnia proces starzenia się skóry. Na bazie surowca produkowane są kremy o właściwościach rozjaśniających i antyoksydacyjnych, dlatego polecany jest do pielęgnacji cery dojrzałej, naczynkowej, z przebarwieniami i znamionami.
Szafran zawarty w kosmetykach silnie chroni i dba o naszą skórę.
Karotenoidy zawarte w szafranie korzystnie oddziałują na skórę i skutecznie chronią przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Przeciwdziałają nie tylko wolnym rodnikom, ale również nadają cerze słoneczny, naturalny koloryt. Kosmetyki z dodatkiem szafranu to nieoceniona pomoc w walce z niedoskonałościami skóry i trądzikiem młodzieńczym.
Gdzie jeszcze stosowany jest szafran?
Wcierki do włosów z surowca szafranu odżywiają i nawilżają skórę głowy, a także łagodzą podrażnienia. Realnie wzmacniają i pobudzają one mieszki włosowe do wzrostu. Szafran dzięki silnym właściwościom barwiącym wykorzystywany jest również do produkcji farb i płukanek do włosów w odcieniach czerwieni i rudego brązu. Ta niezwykła roślina znalazła nawet zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym oraz jako barwnik do delikatnych tkanin.
Od bardzo dawna szafran stosowany jest jako ekskluzywna i najdroższa na świecie przyprawa do potraw.
Pasuje on przede wszystkim do ryżu. Dobrze komponuje się do mięsa jagnięcego, baraniny, zup rybnych i bulionów. Jest bardzo skutecznym barwnikiem do ciast, masła i sera, a w Szwecji używany jest do barwienia chleba. Szafran można jednak zastąpić innymi przyprawami o podobnych właściwościach, dlatego powoli znika z naszych kuchni. W sprzedaży znajduje się namiastka drogiego szafranu, czyli mieszanina kwiatów nagietka lekarskiego i krokosza barwierskiego.
Co warto wiedzieć o szafranie?
Nazwa tej rośliny wywodzi się z arabskiego słowa „zafran”, co w wolnym tłumaczeniu znaczy „być żółtym”, dlatego służył do barwienia tkanin. W starożytnym Rzymie ozdabiał urzędnicze togi, królowie babilońscy i perscy nosili szaty farbowane szafranem, a król angielski Henryk VIII tak bardzo cenił sobie ten surowiec, że zakazał powszechnego używania szafranu, który stosowany był przez dwór do farbowania włosów.
Do rozpowszechnienia tej przyprawy przyczynili się Arabowie. Na bliskim Wschodzie od starożytności uprawiany był jako roślina lecznicza, przyprawowa i barwierska.
Według zapisków królowa Kleopatra stosowała regularne kąpiele w mleku i szafranie, aby zwiększyć intensywność czekających ją miłosnych doznań.
W XIV i XV wieku w niektórych krajach groziła kara śmierci przez spalenie na stosie za fałszowanie szafranu.
Szafran w medycynie ludowej był wykorzystywany również jako afrodyzjak i lek na problemy z erekcją u mężczyzn.
Medycyna tybetańska opisuje osłaniające działanie szafranu w chorobach serca i układu nerwowego. Na początku XX wieku część z tych tradycyjnych, ludowych stwierdzeń była przedmiotem badań klinicznych, z których dziś czerpiemy korzyści.
